‘Ben je er nou alweer?’ reageerde een vriendin op een Instagram-story die ik postte van een uitzicht over Berlijn. Het was een retorische vraag die ik toch beantwoordde. ‘Ja… maar alleen dit keer. Even uitwaaien.’ In dat laatste schuilde ironie. Uitwaaien doe je aan zee of in de natuur, niet in een goeddeels betonnen stad waar ik normaal gesproken meer doe aan ‘inwaaien’, alleen of met een vriend. Innemen, opnemen, consumeren en op allerlei manieren en via allerlei middelen (ik weet wat sommigen zullen denken, maar ik bedoel hier ook gewoon leenfietsen en metro’s) ervaren.
In 2016 besloten mijn vriend René en ik een weekend naar Berlijn te gaan. Radiohead speelde op muziekfestival Lollapalooza en we zouden in december allebei vader worden, hij voor de tweede en ik voor de eerste keer. Genoeg aanleidingen voor een hengstenbabymoon of onze versie van een vrijgezellenweekend. Dat bezoek, veel te kort - vrijdag heen, zondag terug -, werd een terugkerend ding. In de jaren erna (2018, 2020, 2024) gingen we weer, maar langer. Tussendoor ging ik ook weleens alleen. In 2021 bezocht ik er een vriend en in 2022 was ik er voor een concert en werd ik tijdens mijn verblijf twee dagen vergezeld door weer een andere vriend.
Zo’n opsomming is voor een lezer misschien een tikkeltje saai, maar het geeft blijk van de aantrekkingskracht die Berlijn op me uitoefent. Het doet me bovendien beseffen dat ik een paar hele leuke en goede vrienden heb (je weet wie je bent) en hoezeer ik dat en hen waardeer.
Ik ben hier en schrijf dit hier omdat Berlijn inmiddels als een tweede thuis voelt. Een vertrouwd toevluchtsoord met tegelijk zoveel spannende, interessante en altijd veranderende elementen dat ik er nooit op uitgekeken raak. Elk bezoek is anders, omdat ik verander en de stad verandert en de dynamiek tussen de stad en mij daarom steeds anders is. Het is vertrouwd in die zin dat ik er de weg weet, maar wat ik onderweg tegenkom blijft ongewis. Het is die brug tussen bekend en onbekend waarop ik goed gedij. Zeker als ik er niet alleen kom voor ontspanning, maar ook om te werken, schrijven en lezen, zoals nu.
Het lijkt nu bijna alsof ik me moet verantwoorden voor mijn zoveelste verblijf in deze stad. Misschien probeer ik de innerlijke criticus, die me de weken voor vertrek vroeg of ik niet een keer ergens anders naartoe moest gaan, van repliek te dienen. Ik twijfelde eraan welke omgeving nu het beste voor me zou zijn. Moest ik niet de natuur in? Naar een blokhut in het bos? Of een bungalow aan zee? Toen de twijfel het doel van het uitje bij voorbaat dreigde te verpesten, wist ik: hup, naar Berlijn.
Nu ik hier een paar dagen ben, besef ik eens te meer dat het goed is om dit af en toe te doen, er in je eentje op uit gaan, weg van de routine van thuis. Die brengt een gezonde structuur, maar kent ook beslommeringen. Het is fijn dat het kan en daarvoor dank ik mijn vriendin, die de routine van ons gezin nu solo draagt, maar voor wie het vast ook fijn is dat míj́n beslommeringen daar nu een paar dagen geen deel van uitmaken.
De juistheid van de keuze wordt versterkt door de naar het Engels vertaalde brieven van Rilke die ik hier lees, waarin hij voortdurend hamert op het belang van solitude voor het scheppingsproces. Het woord laat zich door Google naar het Duits vertalen als Einsamkeit. Dat dekt voor mijn gevoel de lading niet. In eenzaamheid schuilt een verlangen naar anderen. Het impliceert dat de toestand onaangenaam is, treurig zelfs, en dat iemand die Einsam is, dat liever niet zou zijn. Solitude is meer ‘alleenheid’. ‘I am alone, I’m not lonely,’ zegt Robert De Niro’s karakter Neil McCauley in Heat (1995). Alleen zijn betekent dat je afgezonderd bent van anderen, maar dat je je niet leeg of verwaarloosd voelt, omdat je met jezelf bent. Daarin ligt kracht, al kan de ‘allene’ toestand ook leiden tot een confrontatie met innerlijke demonen, twijfels en angsten. Gebruik die, zegt Rilke. Die gevoelens vertellen je iets wezenlijks over jezelf. Ze vertellen je dat je leeft en zijn de brandstof voor wat je wil maken, of het nu gedichten, schilderijen of stuckjes zijn.
